W ostatnim okresie zanotowaliśmy szkody w nasadzeniach drzew i krzewów na terenie Ośrodka, jak również na obszarze przyległym. Jelenie dokonały spałowania kilku drzew, czyli zdarcia kory dla zaspokojenia potrzeb pokarmowych, uszkadzając m.in. piękny okaz jodły koreańskiej i sosny wejmutki oraz daglezje wzdłuż ogrodzenia.
Spałowana sosna wejmutka
Niektóre drzewa noszą też ślady osmykiwania, obijania czy czemchania, czyli zniszczenia kory związane z zachowaniem socjalnym osobników w populacji, m.in. z terytorializmem i dominacją a nie z pobieraniem przez nie pokarmu.
Sarna zagryzająca pędy różanecznika
Drzewa na skraju lasu w sąsiedztwie TOEE są ustawicznie zgryzane (zwłaszcza pędy wierzchołkowe dębu i lipy), przyjmując „pastwiskowy” pokrój, tworząc takie leśne bonsai. Nie ogrodzone nie mają szansy „ucieczki spod pyska” jeleniowatych (jelenia, daniela czy sarny).
W tym tygodniu porozmawiamy o wodzie – profesorka opowie dzieciom o budowie cząsteczki wody oraz o trzech podstawowych stanach skupienia. Wiemy, że mamy więcej stanów skupienia, jednak w tym odcinku skupimy się na 3 podstawowych. Kolejne omówimy z naszymi widzami za około 15 lat na studiach.
Ponieważ o wodzie można powiedzieć niezwykle dużo, dlatego za tydzień zapraszamy do lektury tekstu na temat wody oraz elektrowni wodnych, a druga część odcinka z Atomówką i Rendim już za dwa tygodnie.
Zorza polarna jest fascynującym zjawiskiem świetlnym. Wyróżniamy zorzę północną, zwaną też aurora borealis lub northern lights oraz południową, czyli aurora australis lub southern lights.
Zorza powstaje na skutek zderzenia się naładowanych cząstek pochodzących ze Słońca z molekułami gazów atmosferycznych, co powoduje wyładowanie energii kinetycznej przybierając formę emisji świetlnej. Naładowane wysokoenergetyczne protony i elektrony – czyli wiatr słoneczny, oddziałują z ziemskim polem magnetycznym. Poprzez zderzenie się z azotem i tlenem w okolicach biegunów ziemi tworzą reakcję, której towarzyszy wypromieniowanie energii w postaci świetlnych kwantów, nazwanych – zorzą polarną.
Jaki kolor ma zorza? Kolor zorzy zależy od rodzaju gazu oraz od wysokości, na jakiej występuje zjawisko. Na czerwono i na zielono świeci tlen, natomiast azot świeci w kolorach purpury i bordo. Zderzenie cząstek z mieszaniną azotu i tlenu daje barwę żółtą. Lżejsze gazy – wodór i hel – świecą w tonacji niebieskiej ifioletowej. Rozróżnia się typy systematyczne zórz: pasma, łuki, kurtyny, promienie, korony i inne.
Gdzie i kiedy można ”polować na zorze”? Zorza polarna występuje w tzw. strefach zorzowych, takich jak: Norwegia, Finlandia, Islandia czy Północna Kanada. Znajdują się one między 20 a 25 stopniem od biegunów magnetycznych. Jest wiele miejsc na Ziemi idealnych do obserwacji zorzy polarnej. Islandia, szczególnie lodowiec Jokulsarlon, brzeg jeziora Kleifarvatn, Park Narodowy Þingvellir czy okolice latarni morskiej Grótta w pobliżu Reykjaviku. W Norwegii warto wybrać się na wyspy Lofoty, wyspę Svalbard oraz do miejscowości Tromso. W Finlandii polować na zorzę możemy w Laponii, a w Rosji w Murmańsku na Syberii. W USA niesamowite zorze można zobaczyć na Alasce, pośród Arktycznego Parku Narodowego, a w Kanadzie w miejscowości Churchill w Zatoce Hudson.
Zorza najbardziej widoczna jest pomiędzy równonocą jesienną a wiosenną (od 21 września do 21 marca), w godzinach od 18:00 do 1:00, w strefach podbiegunowych pdczas nocy polarnych.
Czy wiesz że… ? Blask zorzy jest na tyle intensywny, że można przy nim czytać! Kolejną ciekawostką jest to, że w większości przypadków ludzkie oko widzi zorzę polarną w kolorze jasnozielonym, co spowodowane jest słabą wrażliwością oka na kolory w niewielkim oświetleniu (noc). Zatem nie bądźmy zaskoczeni, gdy dopiero na zdjęciach zobaczymy piękne, różnobarwne pasy świateł.
Rak rzeczny (Astacus astacus) to gatunek stawonoga, który jest wykorzystywany jako bioindykator, czyli wskaźnik czystości wód. Obecność raków w zbiornikach wodnych świadczy o dobrym ich stanie, tak więc coraz częstsze pojawianie się raków w Zalewie Szczecińskim napawa przyrodników optymizmem.
Ten gatunek stawonoga pełni w zbiornikach wodnych ważną funkcję sanitarną, zjadając martwe ryby oraz szczątki roślinne i zwierzęce. Oczywiście jego menu jest bogatsze o ślimaki, żywe rośliny, larwy owadów itp. Szczypce raka są uniwersalnym narzędziem – służą za imadło, pęsetę i obcęgi. Są to powiększone człony końcowe pierwszej pary odnóży tułowiowych, których używa również do obrony.
Ciało raka w całości pokryte jest pancerzem. Składa się z głowotułowia i odwłoku. Racze mięso jest przysmakiem nie tylko dla ludzi, gustują w nim również czaple, sumy i okonie. Zaniepokojony ucieka do kryjówki, oczywiście tyłem, unosząc szczypce ku górze. Stąd istotne jest by w zbiorniku było dużo naturalnych zagłębień i kryjówek. W razie potrzeby sam jest w stanie przygotować sobie schronienie, podnosząc kamień lub odsłaniając korzenie nabrzeżnych drzew. Niestety ten pożyteczny bezkręgowiec jest zagrożony wyginięciem. Na jego niekorzyść wpływa przede wszystkim, zanieczyszczenie i regulacja rzek oraz wprowadzenie obcych gatunków raków (rak pręgowany i rak sygnałowy), które lepiej znoszą niekorzystne warunki środowiskowe. Najgorszym zagrożeniem dla wszystkich raków europejskich było sprowadzenie wraz z rakami amerykańskimi choroby wywoływanej przez grzyba Aphanomyces, zwaną raczą dżumą.
Oczywiście nasz bohater po krótkiej sesji fotograficznej wrócił na wolność.
Oprócz dwóch największych planet Układu Słonecznego Jowisza i Saturna na nocnym jesiennym niebie można także dostrzec inne planety. Dziś podpowiemy jak odnaleźć Marsa! Obserwacje można rozpocząć około godziny 20.
WSKAZÓWKI: – spójrz na niebo w kierunku południowym, – wyraźny jasny, pomarańczowy punkt to Mars.
TO CO WYJĄTKOWE W MARSIE: – czwarta planeta w kolejności od Słońca, planeta skalista o rzadkiej atmosferze, należąca do planet wewnętrznych Układu Słonecznego, – zwana Czerwoną Planetą z uwagi na swój kolor, –posiada dwa księżyce Fobos i Deimos o bardzo nieregularnym kształcie, – ma największą górę w Układzie Słonecznym – Olympus Mons, – doba na Marsie jest zbliżona do doby na Ziemi – trwa 24 h 37 m i 22 s.
Pozostawmy na moment planety i spróbujmy znaleźćgwiazdę Aldebaran
WSKAZÓWKI: – spójrz na niebo w kierunku wschodnim, – znów możesz znaleźć jasny, pomarańczowy punkt, który tym razem jest gwiazdą. To Aldebaran!
TO CO WYJĄTKOWE W ALDEBARANIE: – najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Byka, zajmuje 13 miejsce pośród najjaśniejszych gwiazd, – oddalona jest od Ziemi o około 65 lat świetlnych, – leży na tle gromady otwartej Hiad (lecz do niej nie należy!), gromada ta również znajduje się w gwiazdozbiorze Byka, ale jest oddalona od nas o 151 lat świetlnych, – to układ podwójny czyli obserwujemy dwie gwiazdy a nie na jedną – dominująca jest gwiazda Alfa Tauri A, skąd pomarańczowy kolor, drugą jest Alfa Tauri B, – posiada planetę.
