Zorza polarna jest fascynującym zjawiskiem świetlnym. Wyróżniamy zorzę północną, zwaną też aurora borealis lub northern lights oraz południową, czyli aurora australis lub southern lights. 

Zorza powstaje na skutek zderzenia się naładowanych cząstek pochodzących ze Słońca z molekułami gazów atmosferycznych, co powoduje wyładowanie energii kinetycznej przybierając formę emisji świetlnej. Naładowane wysokoenergetyczne protony i elektrony – czyli wiatr słoneczny, oddziałują z ziemskim polem magnetycznym. Poprzez zderzenie się z azotem i tlenem w okolicach biegunów ziemi tworzą reakcję, której towarzyszy wypromieniowanie energii w postaci świetlnych kwantów, nazwanych – zorzą polarną.  

Jaki kolor ma zorza? Kolor zorzy zależy od rodzaju gazu oraz od wysokości, na jakiej występuje zjawisko. Na czerwono i na zielono świeci tlen, natomiast azot świeci w kolorach purpury i bordo. Zderzenie cząstek z mieszaniną azotu i tlenu daje barwę żółtą. Lżejsze gazy – wodór i hel – świecą w tonacji niebieskiej ifioletowej. Rozróżnia się typy systematyczne zórz: pasma, łuki, kurtyny, promienie, korony i inne.

Gdzie i kiedy można ”polować na zorze”?                                                                                                        Zorza polarna występuje w tzw. strefach zorzowych, takich jak: Norwegia, Finlandia, Islandia czy Północna Kanada. Znajdują się one między 20 a 25 stopniem od biegunów magnetycznych. Jest wiele miejsc na Ziemi idealnych do obserwacji zorzy polarnej. Islandia, szczególnie lodowiec Jokulsarlon, brzeg jeziora Kleifarvatn, Park Narodowy Þingvellir czy okolice latarni morskiej Grótta w pobliżu Reykjaviku. W Norwegii warto wybrać się na wyspy Lofoty, wyspę Svalbard oraz do miejscowości Tromso. W Finlandii polować na zorzę możemy w Laponii, a w Rosji w Murmańsku na Syberii. W USA niesamowite zorze można zobaczyć na Alasce, pośród  Arktycznego Parku Narodowego, a w Kanadzie w miejscowości Churchill w Zatoce Hudson.                                                                                                                                               

Zorza najbardziej widoczna jest pomiędzy równonocą jesienną a wiosenną (od 21 września do 21 marca), w godzinach od 18:00 do 1:00, w strefach podbiegunowych pdczas nocy polarnych.

Czy wiesz że… ? Blask zorzy jest na tyle intensywny, że można przy nim czytać! Kolejną ciekawostką jest to, że w większości przypadków ludzkie oko widzi zorzę polarną w kolorze jasnozielonym, co spowodowane jest słabą wrażliwością oka na kolory w niewielkim oświetleniu (noc). Zatem nie bądźmy zaskoczeni, gdy dopiero na zdjęciach zobaczymy piękne, różnobarwne pasy świateł.

źródło: https://przegladislandzki.pl,  https://vryga.pl/zorza-polarna/, https://tropster.pl/ciekawostki/zorza-polarna, http://dydaktyka.fizyka.umk.pl

tekst i foto : Agnieszka Plucińska 

Rak rzeczny (Astacus astacus) to gatunek stawonoga, który jest wykorzystywany jako bioindykator, czyli wskaźnik czystości wód. Obecność raków w zbiornikach wodnych świadczy o dobrym ich stanie, tak więc coraz częstsze pojawianie się raków w Zalewie Szczecińskim napawa przyrodników optymizmem.

Ten gatunek stawonoga pełni w zbiornikach wodnych ważną funkcję sanitarną, zjadając martwe ryby oraz szczątki roślinne i zwierzęce. Oczywiście jego menu jest bogatsze o ślimaki, żywe rośliny, larwy owadów itp. Szczypce raka są uniwersalnym narzędziem – służą za imadło, pęsetę i obcęgi. Są to powiększone człony końcowe pierwszej pary odnóży tułowiowych, których używa również do obrony. 

Ciało raka w całości pokryte jest pancerzem. Składa się z głowotułowia i odwłoku. Racze mięso jest przysmakiem nie tylko dla ludzi, gustują w nim również czaple, sumy i okonie. Zaniepokojony ucieka do kryjówki, oczywiście tyłem, unosząc szczypce ku górze. Stąd istotne jest by w zbiorniku było dużo naturalnych zagłębień i kryjówek. W razie potrzeby sam jest w stanie przygotować sobie schronienie, podnosząc kamień lub odsłaniając korzenie nabrzeżnych drzew. Niestety ten pożyteczny bezkręgowiec jest zagrożony wyginięciem. Na jego niekorzyść wpływa przede wszystkim, zanieczyszczenie i regulacja rzek oraz wprowadzenie obcych gatunków raków (rak pręgowany i rak sygnałowy), które lepiej znoszą niekorzystne warunki środowiskowe. Najgorszym zagrożeniem dla wszystkich raków europejskich było sprowadzenie wraz z rakami amerykańskimi choroby wywoływanej przez grzyba Aphanomyces, zwaną raczą dżumą.

Oczywiście nasz bohater po krótkiej sesji fotograficznej wrócił na wolność.

Tekst i zdjęcia Wojciech Buczek

Oprócz dwóch największych planet Układu Słonecznego Jowisza i Saturna na nocnym jesiennym niebie można także dostrzec inne planety. Dziś podpowiemy jak odnaleźć Marsa! Obserwacje można rozpocząć około godziny 20.

WSKAZÓWKI:
– spójrz na niebo w kierunku południowym, 
– wyraźny jasny, pomarańczowy punkt to Mars.

TO CO WYJĄTKOWE W MARSIE: 
– czwarta planeta w kolejności od Słońca, planeta skalista o rzadkiej atmosferze, należąca do planet wewnętrznych Układu Słonecznego,
– zwana Czerwoną Planetą z uwagi na swój kolor,
– posiada dwa księżyce Fobos i Deimos o bardzo nieregularnym kształcie, 
– ma największą górę w Układzie Słonecznym – Olympus Mons, – doba na Marsie jest zbliżona do doby na Ziemi – trwa 24 h 37 m i 22 s.

Pozostawmy na moment planety i spróbujmy znaleźć gwiazdę Aldebaran

WSKAZÓWKI:
– spójrz na niebo w kierunku wschodnim, 
– znów możesz znaleźć jasny, pomarańczowy punkt, który tym razem jest gwiazdą. To Aldebaran!

TO CO WYJĄTKOWE W ALDEBARANIE: 
– najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Byka, zajmuje 13 miejsce pośród najjaśniejszych gwiazd,
– oddalona jest od Ziemi o około 65 lat świetlnych,
– leży na tle gromady otwartej Hiad (lecz do niej nie należy!), gromada ta również znajduje się w gwiazdozbiorze Byka, ale jest oddalona od nas o 151 lat świetlnych,
– to układ podwójny czyli obserwujemy dwie gwiazdy a nie na jedną – dominująca jest gwiazda Alfa Tauri A, skąd pomarańczowy kolor, drugą jest Alfa Tauri B, – posiada planetę.

A oto cały gwiazdozbiór Byka.

Bezchmurnego nieba i udanych obserwacji!

Foto i tekst Gracjana Kalicka

W rezerwacie przyrody „Świdwie” słychać jeszcze donośny klangor żurawi, ale zbliża się czas ich odlotu. Duże zlotowisko i noclegowisko tych ptaków przed odlotem na południe Europy znajduje się w rejonie międzyodrza, gdzie żurawie mają idealne miejsce do spania w płytkich wodach (żurawie śpią na stojąco w wodzie do 40 cm głębokości) i bogatą bazę żerową na ścierniskach po kukurydzy, zwłaszcza po niemieckiej stronie granicy.

Żurawie ze Skandynawii i te które wyprowadzają lęgi na Pomorzu, lecą na zimowisko trasą zachodnio-europejską, przez Brandenburgię na północ Francji (duże zlotowisko nad jeziorem Lac du Chantecoq), potem do Gaskonii na południu Francji a największa część żurawi dolatuje na południe Hiszpanii (Andaluzja), niektóre ptaki nawet do Marokka. 

Nie odlecą tylko pomnikowe żurawie z Gartz nad Odrą, gdzie od lat pod koniec września organizowany jest „Tydzień Żurawia” na terenie Parku Narodowego „Dolina Dolnej Odry”.

Tekst i zdjęcia dr Tadeusz Leśnik

W sobotę 14 listopada obchodziliśmy Dzień Czystego Powietrza. Problem smogu dotyka aktualnie wiele krajów na całym świecie. Do zanieczyszczenia powietrza przyczyniają się różne czynniki, jednak za główną przyczynę zanieczyszczenia powietrza w Polsce uważa się wydobycie węgla i jego spalanie.

Według najnowszych badań International Renewable Energy Agency (IRENA) mimo wzrostu w latach 2013-2018 globalnych inwestycji w OZE wciąż musimy podejmować kolejne kroki w walce z zanieczyszczeniem klimatu. Czy w takim razie Polska może liczyć na postępy w zakresie energetyki jądrowej? 

Odejście od paliw kopalnianych na rzecz energii nuklearnej oraz OZE stanowi aktualnie jest jednym z głównych celów dojścia do neutralności klimatycznej w 2050 roku, aktualnie jednak 4,3% pierwotnej energii elektrycznej wytwarzane jest w elektrowniach jądrowych, a aż 27% w elektrowniach węglowych. Pomimo kontrowersji jakie wciąż wywołują odpady radioaktywne (choć jak zapewniają inżynierowie jesteśmy w stanie poradzić sobie z nimi) to energia jądrowa jest jednym z najtańszych źródeł energii, ale to nie jedyny plus elektrowni atomowych. Chociaż budowa pojedynczego reaktora trwa od 5 do 8 lat, to musimy pamiętać, że odnawialne źródła energii nie w każdej części świata będą równie efektywne (ze względu na warunki pogodowe). W dodatku, energia produkowana z atomu jest porównywalnie zielona do prądu wytwarzanego w elektrowniach wiatrowych, czy farmach solarnych – w trakcie jej generowania, elektrownie jądrowe nie emitują do atmosfery żadnych gazów cieplarnianych. Kolejną zaletą atomu jest wydajność, chodzi o fakt pogodowy, w naszej części Europy słoneczne dni i silny wiatr nie są zjawiskami całorocznymi, co obniża wydajność farm wiatrowych czy paneli solarnych. I ostatnim argumentem, który może wydać się niemożliwy jest to, że elektrownie atomowe wydzielają mniej promieniowania niż węglowe. Najnowsze badania pokazują, że węgiel spalany w elektrowniach węglowych bardzo często zawiera domieszki takich pierwiastków jak tor czy uran. W procesie spalania węgla pierwiastki te wylatują przez kominy elektrowni prosto do atmosfery. 

Przed nami decydujący moment dla całej planety i z jednym zgadzamy się wszyscy- odejście od energii paliw kopalnianych jest konieczne. Bez inwestycji w energię nuklearną będzie to praktycznie niemożliwe. 

Tekst i zdjęcia Ewelina Marczewska