W rezerwacie przyrody „Świdwie” słychać jeszcze donośny klangor żurawi, ale zbliża się czas ich odlotu. Duże zlotowisko i noclegowisko tych ptaków przed odlotem na południe Europy znajduje się w rejonie międzyodrza, gdzie żurawie mają idealne miejsce do spania w płytkich wodach (żurawie śpią na stojąco w wodzie do 40 cm głębokości) i bogatą bazę żerową na ścierniskach po kukurydzy, zwłaszcza po niemieckiej stronie granicy.

Żurawie ze Skandynawii i te które wyprowadzają lęgi na Pomorzu, lecą na zimowisko trasą zachodnio-europejską, przez Brandenburgię na północ Francji (duże zlotowisko nad jeziorem Lac du Chantecoq), potem do Gaskonii na południu Francji a największa część żurawi dolatuje na południe Hiszpanii (Andaluzja), niektóre ptaki nawet do Marokka. 

Nie odlecą tylko pomnikowe żurawie z Gartz nad Odrą, gdzie od lat pod koniec września organizowany jest „Tydzień Żurawia” na terenie Parku Narodowego „Dolina Dolnej Odry”.

Tekst i zdjęcia dr Tadeusz Leśnik

W sobotę 14 listopada obchodziliśmy Dzień Czystego Powietrza. Problem smogu dotyka aktualnie wiele krajów na całym świecie. Do zanieczyszczenia powietrza przyczyniają się różne czynniki, jednak za główną przyczynę zanieczyszczenia powietrza w Polsce uważa się wydobycie węgla i jego spalanie.

Według najnowszych badań International Renewable Energy Agency (IRENA) mimo wzrostu w latach 2013-2018 globalnych inwestycji w OZE wciąż musimy podejmować kolejne kroki w walce z zanieczyszczeniem klimatu. Czy w takim razie Polska może liczyć na postępy w zakresie energetyki jądrowej? 

Odejście od paliw kopalnianych na rzecz energii nuklearnej oraz OZE stanowi aktualnie jest jednym z głównych celów dojścia do neutralności klimatycznej w 2050 roku, aktualnie jednak 4,3% pierwotnej energii elektrycznej wytwarzane jest w elektrowniach jądrowych, a aż 27% w elektrowniach węglowych. Pomimo kontrowersji jakie wciąż wywołują odpady radioaktywne (choć jak zapewniają inżynierowie jesteśmy w stanie poradzić sobie z nimi) to energia jądrowa jest jednym z najtańszych źródeł energii, ale to nie jedyny plus elektrowni atomowych. Chociaż budowa pojedynczego reaktora trwa od 5 do 8 lat, to musimy pamiętać, że odnawialne źródła energii nie w każdej części świata będą równie efektywne (ze względu na warunki pogodowe). W dodatku, energia produkowana z atomu jest porównywalnie zielona do prądu wytwarzanego w elektrowniach wiatrowych, czy farmach solarnych – w trakcie jej generowania, elektrownie jądrowe nie emitują do atmosfery żadnych gazów cieplarnianych. Kolejną zaletą atomu jest wydajność, chodzi o fakt pogodowy, w naszej części Europy słoneczne dni i silny wiatr nie są zjawiskami całorocznymi, co obniża wydajność farm wiatrowych czy paneli solarnych. I ostatnim argumentem, który może wydać się niemożliwy jest to, że elektrownie atomowe wydzielają mniej promieniowania niż węglowe. Najnowsze badania pokazują, że węgiel spalany w elektrowniach węglowych bardzo często zawiera domieszki takich pierwiastków jak tor czy uran. W procesie spalania węgla pierwiastki te wylatują przez kominy elektrowni prosto do atmosfery. 

Przed nami decydujący moment dla całej planety i z jednym zgadzamy się wszyscy- odejście od energii paliw kopalnianych jest konieczne. Bez inwestycji w energię nuklearną będzie to praktycznie niemożliwe. 

Tekst i zdjęcia Ewelina Marczewska

Mszaki uznawane są za jedne z najstarszych żyjących obecnie roślin lądowych. Pojawiły się wiele milionów lat temu. Nie dotknęły ich zmiany klimatyczne,przez miliony lat uległy jedynie małym zmianom. Patrząc na mchy mamy do czynienia z żywymi skamieniałościami!

Mszaki pełnią ważną funkcję w retencjonowaniu wody. Magazynują przez darnie duże ilości wody opadowej, zatrzymując ją przez długi czas i ograniczając parowanie. W ten sam sposób pomagają utrzymać właściwą wilgotność gleby leśnej, tworząc odpowiedni mikroklimat. Zabezpieczają glebę leśną przed erozją oraz stanowią środowisko do życia dla roślin, grzybów, bezkręgowców lub czasami drobnych kręgowców.   

Duża część mchów w polskich lasach znajduje się pod ścisłą lub częściową ochroną. Zgodnie z prawem mech jako surowiec nie może być pozyskiwany, zwłaszcza na masową skalę. Prace artystyczne można wykonywać jedynie z mchów i roślin pozyskanych ze specjalnych hodowli ewentualnie pozyskanych podczas prac naprawczo-budowlanych np.czyszczenia dachu.

Od kilku lat mech znajduje szerokie zastosowanie w europejskiej florystyce oraz wystroju wnętrz. Wykorzystywany jest w zielonych ścianach żywych roślin, ogrodach wertykalnych, kompozycjach kwiatowych czy lasach w słoiku. Chcąc samemu stworzyć taka prace musimy koniecznie pamiętać, że mech, który nie został poddany procesowi stabilizacji szybko uschnie, zmieni kolor i tym samym przestanie być atrakcyjny. Podczas stabilizacji naturalne soki roślin są zastępowane przez unikatowy roztwór stabilizacyjny. Rośliny nie tracą swojej świeżości przez wiele miesięcy, a dodatkowo nie wymagają pielęgnacji. 

Źródło: Vítězslav Plášek, Mszaki w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów. 
https://www.greensy.eu/ , http://www.mossdecor.pl/faq/

Tekst i zdjecia Agnieszka Plucińska

Minóg rzeczny (Lamperta fluviatilis), to nietypowe zwierzę zaliczane do ryb. Wyglądem może przypominać węgorza (wężowaty kształt ciała), ale o zupełnie odwrotnym trybie życia. Węgorze żyją w wodach słodkich a rozmnażają się w morzu, zaś minogi rzeczne dorosłe życie spędzają w morzu, a jak sama nazwa wskazuje aktu rozrodu dokonują w rzekach. Życie minoga można podzielić na dwa etapy – pożytecznego filtratora- stadium larwalne i pasożyta – dorosły osobnik. Warto przyjrzeć się 
z bliska tym etapom. 

Larwa minoga zwana ślepicą, różni się od minoga dorosłego – jest ślepa, bo ma bardzo słabo rozwinięte oczy, przykryte nieprzeźroczystą skórą i ma podzielone na segmenty ciało. W tym stadium rozwojowym larwy zagrzebują się w osadach dennych ustawione pod prąd rzeki, filtrują plankton i martwą materię organiczną, tym samym przyczyniając się do oczyszczania cieków.

Dorosłe osobniki mają prawdziwe oczy, wężowate ciało do 50 cm długości i charakterystyczny dla minogów otwór gębowy w kształcie lejka, zaopatrzony w dwa zęby rogowe górne i siedem dolnych, którymi przysysa się do ciała ryby i niczym wampir wypija z niej krew i płyny, zdrapując także tkankę mięśniową. Te bezżuchwowce w swojej jamie gębowej mają również gruczoły, których wydzielina uniemożliwia krzepnięcie krwi. Skoro mowa o nietypowym zwierzęciu, to rozmnażanie, też musi być nietypowe? W rzeczy samej, rozród też jest zadziwiający – dorosłe minogi w drodze z mórz do rzek, przechodzą duża metamorfozę (ich ciała ulegają przemianom), a podczas tarła samce przyczepiwszy się do samicy, owijają jej ciało jakby zakładały pętle, po czym wyciskają z niej ikrę jednocześnie ją zapładniając. Mało w tym romantyzmu, ale na pewno jest to metoda skuteczna. Mówiąc o minogu nie można zapomnieć, że są bardzo atrakcyjne pod względem kulinarnym.

Prawdopodobnie z powodu przejedzenia minogami zmarli: król Anglii Henryk I i Amalryk król Jerozolimy. Minogi są nazywane wampirami morskimi i w pełni na to zasługują. Mimo to są objęte ochroną częściową. Zwierzęta przedstawione na zdjęciach wyłowiono i po krótkiej sesji zdjęciowej uwolniono do wody.

Foto i tekst Wojciech Buczek

Jowisz i Saturn to dwie największe planety Układu Słonecznego. W związku z tym, że coraz szybciej zachodzi Słońce można bez większych problemów gołym okiem prowadzić obserwację nieba już o godzinie 17 czy 18. Czy wiesz ja odnaleźć te dwie planety? Podpowiemy Tobie!

WSKAZÓWKI:
– spójrz na niebo w kierunku południowym, 
– praktycznie w samym centrum tej części nieba, niewysoko nad horyzontem pojawią się dwa bardzo jasne punkty. To właśnie Saturn i Jowisz

CIEKAWOSTKI O PLANETACH:
– zaliczane do Układu Słonecznego, który wędruje w galaktyce zwanej Drogą Mleczną
– dwie z największych planet Układu Słonecznego  
– obie planety to gazowe giganty, zaliczane do planet zewnętrznych Układu Słonecznego

TO CO WYJĄTKOWE W JOWISZU: 
– największy pośród ośmiu planet Układu Słonecznego, piąty w kolejności od Słońca,
– posiada najwięcej księżyców – największe z nich to Io, Kalisto, Ganimedes, Europa, które można obserwować przez lornetkę,
– Jowisza przysłaniają chmury, które układają się w pasy, co przypomina kawę latte,
– na powierzchni Jowisza trwa największy huragan, który jest wielką czerwoną plamą; mówi się, że jest on wielkości dwóch Ziem.

TO CO WYJĄTKOWE W SATURNIE: 
– druga co do wielkości planeta Układu Słonecznego, szósta w kolejności od Słońca,
– posiada układ pierścieni skąd nazwa Władca Pierścieni,
– posiada wyjątkowy księżyc Tytan, który posiada atmosferę,
– posiada dużą liczbę księżyców – ponad 60.

Foto i tekst Gracjana Kalicka